Brandweerhelmen door de jaren heen

Brandweerlieden dragen een gespecialiseerde uitrusting om zichzelf te beschermen tijdens inzetten. Van die uitrusting is een van het herkenbaarste onderdeel de helm. Hoewel veel industrieën helmen dragen, is de stijl van de brandweerhelm heel herkenbaar. De eerste helmen waren van leer. Moderne helmen van kunststof met geavanceerde bescherming tegen hitte, elektrische gevaren en impact.

Helmen vormen een essentieel onderdeel van het brandweerpak. Het klassieke ontwerp van de brandweerhelm dateert uit het begin van de 20e eeuw, toen helmen werden vervaardigd van leer en metaal. Het leer dient ter versteviging, terwijl de flappen aan de voor- en achterkant vuil en water afweren. Een metalen kam verhoogt de duurzaamheid en sterkte van de helm. In 1906 worden de eerste brandweerhelmen aangeschaft in Goes. Deze helmen zijn bedoeld voor enkele vrijwilligers van de motorspuit van de net opgerichte, Goese Vrijwillige Brandweer (GVB). Ze zijn gemaakt van leer en hebben geen kam. Aan de voorkant van de helm is een kleine knoop aangebracht met het nationale brandweerlogo. Bijzonder, want de helmen zijn van Duits fabricaat.

Opmerkelijk is dat de helm geen standaard beschermingsmiddel is voor alle brandweerlieden. De helmen zijn alleen voor de vrijwilligers van de motorspuit die de straalpijp bedienen. Deze pijpleiders zijn ook de enige uit het korps die waterdicht oliegoed uitgereikt krijgen.

Petten

Voor andere functies binnen het korps zijn petten beschikbaar. Dit blijkt in 1907, wanneer er opnieuw brandweerpetten worden besteld voor nieuwe vrijwilligers van de motorspuit. Deze petten, vervaardigd van blauw laken, zijn voorzien van een ‘GVB’-insigne. De brandmeester draagt een brede gouden band op zijn pet, terwijl de onderbrandmeester een smalle gouden band heeft.

De petten geven geen bescherming, maar zijn vooral voor de herkenbaarheid.

Kraaijer en Zn

In Goes, zien we pas in 1949 de brandweerhelm weer op de gemeentelijke begroting verschijnen. Bij de firma Kraaijer en Zn uit de Zaanstreek wordt voor 500 gulden aan helmen ingekocht. In 1950 is er nogmaals een investering van 250 gulden gereserveerd voor brandweerhelmen. Het zijn wederom leren helmen, maar nu met een metalen kam, ook wel pannenbreker genoemd.

De dorpen van de huidige gemeente Goes zijn voor 1970 nog aparte gemeentes. Ook in de dorpen is een pet tot na de oorlog de standaard. Gemeente Kattendijke besteld in 1952 voor iedere brandweerman een helm. Korps Wolphaartsdijk krijgt enkele jaren later ook de eerste helm uitgereikt. Het is een bol model, zonder kam en met leren nekflap. In ‘s-Heer Arendskerke wordt eind jaren 1940 een kunststof helm met gekrulde kam in gebruik genomen. De brandmeesters krijgen een wit exemplaar, de manschappen een zwarte. Deze wordt in de jaren 1960 vervangen door een het model M-34 waarop het gemeentewapen wordt geschilderd. De M-34 wordt vanaf 1935 geproduceerd door de Verenigde Blik fabrieken in Krommenie. Ook bij deze helm zijn er witte exemplaren voor het kader van het korps.

Duitse stahlhelm

In de jaren 1960 is in Nederland de stalen brandweerhelm van ‘Duits model’ populair en vervang deze bij veel brandweerkorpsen de leren helmen. De brandweerhelm is gebaseerd op de Duitse ‘Stahlhelm’ model M.1942 die tijdens de Tweede Wereldoorlog bij het Duitse leger in gebruik was. De helm is van zwart geschilderd metaal met een zwart leren nekflap en metalen kam en leren riem met gesp. Ook in Goes wordt dit de standaard, al wordt de helm gefaseerd ingevoerd. Bij een brand zien we binnen het korps een diversiteit aan oude leren helmen, hergebruikte legerhelmen en nieuwe de nieuwe Stahlhelm. Ook is het dragen van een helm blijkbaar nog niet verplicht bij alle spuitgasten. Blijkbaar gaf een pet in die tijd ook al voldoende bescherming.

Pas in 1974 is iedere brandweerman in Goes voorzien van de Stahlhelm en nieuw bluspak en zijn de leren helmen niet meer in gebruik. Iedereen loopt in hetzelfde tenue, alleen voor de bevelvoerder is er een witte helm beschikbaar zodat deze goed herkenbaar is.

Innova 2000

Gedurende de 20e eeuw bleef het ontwerp van de brandweerhelm evolueren. Stevigere materialen zoals aluminium, glasvezel en een verscheidenheid aan kunststoffen werden gebruikt om de bescherming te vergroten. 

Medio de jaren 1980 zijn de ontwikkelingen in de industrie zo dat een gehele kunststof brandweerhelm wordt ontwikkeld, de Innova 2000 van de Duitse firma Römer. Kraaijer importeert de helm en zet deze in de markt als de nieuwe Nederlandse helm. Het is een witte helm van polycarbonaat met een witte wollen nekflap die geheel rond de nek dichtgezet kan worden om warmtestraling tegen te houden.

In 1984 worden de helmen aan alle brandweerlieden van Goes uitgereikt. In 1991, als de helmen zijn afgeschreven en worden vervangen, worden ze gedoneerd aan een brandweerkorps in Polen.

Dräger-Gallet F1

In 1985 brengt de uitvinding van ’s werelds allereerste jethelm een revolutie teweeg. De helm wordt ontwikkeld door het Franse Gallet in samenwerking met de brandweer van Parijs en verandert het ontwerp van brandweerhelmen over de hele wereld. Deze moderne helm is gemaakt van hittebestendig thermoplastisch materiaal en zorgde voor meer bedekking van hoofd en oren. De helm heeft een gestroomlijnd uiterlijk en een geïntegreerde vizier om het gezicht te beschermen. De Gallet F1 werd snel door brandweerkorpsen over de hele wereld gebruikt en in 2003 waren er meer dan een miljoen verkocht. Het Duitse bedrijf Dräger is leverancier van deze helm in Europa en Azië.

Goes koopt in 1991 voor alle vrijwilligers een F1 helm bij Dräger. De helm heeft geïntegreerde sleuven waaraan het ademluchtmasker gekoppeld kan worden. Hierdoor is een ademluchtmasker met hoofdbanden niet meer nodig. De nieuwe helm valt dan ook samen met de aanschaf van nieuwe ademluchtapparatuur.

Gallet, maker van de helm, heeft zijn oorsprong in het Franse Chatillon-sur-Chalaronne. In 1909 richtte Adrien Gallet daar een vestiging op voor zijn leerbewerkings- en hoofdbeschermingsbedrijf, dat al sinds 1860 bestond. Gedurende de decennia heeft Gallet een internationale reputatie opgebouwd als leider op het gebied van brandweer-, politie- en militaire helmen. In 2002 neemt MSA Safety, CGF-Gallet over. Concurrent Dräger kan door deze overname geen Gallet-helmen meer leveren en gaat een eigen brandweerhelm ontwikkelen. De firma vindt een partner in Schuberth. Dit bedrijf produceert niet alleen motorhelmen, maar bijvoorbeeld ook de Formule 1-helm van Michael Schumacher.

Wederom Gallet F1

In 2004 worden in de Goese brandweerkazerne 75 nieuwe helmen afgeleverd. De bestaande helmen zijn ruim 10 jaar oud, daarmee is de maximale levensduur voor deze beschermingsmiddelen bereikt. Om afkeuringen voor te zijn, worden ze allemaal vervangen. De Goese brandweerlieden zijn al bekend met deze helm, want ook de nieuwe helmen zijn van het type Gallet F1. Ondanks een uitgebreide testperiode van diverse andere helmtypen en -merken wordt opnieuw gekozen voor deze ‘enige echte’ brandweerhelm.

De nieuwe brandweerhelm is onder meer voorzien van een ingebouwde veiligheidsbril en een gouden hitteschild. Nieuw is wel dat de helmen fotoluminiserend zijn. Dat betekent dat ze in het donker licht geven in een felle, lichtgroene kleur.

Dräger HPS 7000

In 2013 worden alle Gallet helmen binnen de gemeentelijke korpsen vervangen. De keuze valt dit keer op de Dräger helm. De helm is verkrijgbaar in vele kleuren. Goes kiest voor zwart, deze kleur blijft ook bij lange blootstelling aan hitte de originele kleur behouden. De oude witte helmen verkleurden sterk onder invloed van hitte. Er wordt wel een reflecterend vlak rondom de helm aangebracht, zodat hij dag en nacht gemakkelijk te herkennen is. De buitenschaal van composietmateriaal zorgt samen met de binnenschaal van PUR-schuim voor een betrouwbare bescherming tegen thermische en mechanische invloeden. De helm heeft een geïntegreerde lamp.

Rosenbauer Heros Titan

In 2017 worden de eerste brandweerhelmen onder de vlag van Veiligheidsregio Zeeland aangeschaft. Alle posten in de hele provincie krijgen een identieke uitrusting. Om de juiste helm te kiezen wordt er in mei een praktijktest georganiseerd op het oefenterrein van vliegbasis Woensdrecht. Tijdens een brandbestrijdingsoefening en een hulpverlening worden brandweerhelmen van Rosenbauer, MSA-Gallet en Dräger getest. Winnaar van de test is de firma DRV, leverancier van de Rosenbauer Heros Titan helm. Deze helm heeft met afstand de meeste punten gescoord tijdens de praktijktest.

Naarmate de technologie en het begrip van brandbestrijding verbeterden, evolueren ook de brandweerhelmen. Moderne brandweerhelmen zijn lichter, comfortabeler en bieden geavanceerde bescherming tegen hitte, elektrische gevaren en impact. Ze zijn vaak voorzien van vizieren, communicatiesystemen en andere handige functies. Ze zijn nog steeds een van de belangrijkste veiligheidsuitrustingen die brandweerlieden in het veld gebruiken.